مسأله‌ی مهدویت یکی از مهم‌ترین اعتقادات در میان مسلمانان، به‌ویژه شیعیان دوازده‌امامی است. باور به وجود امامی زنده از نسل پیامبر اکرم (ص)، که در پس پرده‌ی غیبت به سر می‌برد و در آینده با ظهور خود عدالت را در سراسر زمین گسترش خواهد داد، نه تنها ریشه‌ی عمیقی در آموزه‌های اسلامی دارد، بلکه نقشی حیاتی در ایجاد امید، پایداری و معنابخشی به حیات فردی و اجتماعی مسلمانان ایفا می‌کند. امام زمان (عج)، که با القابی چون مهدی موعود، بقیةالله، و صاحب‌الزمان شناخته می‌شود، شخصیتی محوری در مذهب شیعه و مورد احترام در بسیاری از فرق اسلامی است.
ولادت امام زمان (عج)
بر اساس روایات معتبر شیعی، حضرت مهدی (عج) در نیمه‌ی شعبان سال ۲۵۵ هجری قمری در شهر سامرا چشم به جهان گشود. پدر بزرگوارشان امام حسن عسکری (ع) و مادرشان بانویی به نام نرجس خاتون بودند. ولادت حضرت مهدی (عج) در شرایط بسیار سخت و در خفای نسبی صورت گرفت، چرا که دستگاه خلافت عباسی به شدت مراقب بود و می‌کوشید از تولد این کودک که طبق پیشگویی‌ها قرار بود حکومت ظلم را براندازد، جلوگیری کند. با این حال، اراده‌ی الهی بر تحقق وعده‌ی خود استوار بود و حضرت در محیطی تحت حفاظت ویژه به دنیا آمد.
آغاز غیبت
زندگی امام زمان (عج) به دو دوره‌ی غیبت تقسیم می‌شود: غیبت صغری و غیبت کبری.
- غیبت صغری از سال ۲۶۰ هجری قمری، یعنی پس از شهادت امام حسن عسکری (ع)، آغاز شد و حدود ۷۰ سال به طول انجامید. در این دوره، امام از طریق چهار نایب خاص با مردم ارتباط داشت: عثمان بن سعید، محمد بن عثمان، حسین بن روح و علی بن محمد سمری.
- غیبت کبری پس از پایان غیبت صغری و در سال ۳۲۹ هجری قمری آغاز شد. از این زمان به بعد، ارتباط مستقیم امام با مردم قطع شد و ایشان مأموریت هدایت غیرمستقیم شیعیان را از طریق علما، فقها و مجتهدان بر عهده نهادند.
در این دوران طولانی، شیعیان موظف‌اند با حفظ ایمان، انتظار ظهور حضرت را بکشند و در جهت اصلاح خود و جامعه تلاش کنند.
دلایل غیبت
غیبت امام زمان (عج) اسراری دارد که تنها بخشی از آن برای ما آشکار شده است. از جمله مهم‌ترین دلایل غیبت می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- حفظ جان امام: در زمان عباسیان، خطر جدی جان حضرت را تهدید می‌کرد و خداوند برای حفظ حجت خود، او را در پس پرده‌ی غیبت قرار داد.
- آمادگی جامعه: بشریت هنوز ظرفیت پذیرش حکومت عدل جهانی را پیدا نکرده است. ظهور امام نیازمند زمینه‌سازی‌های فرهنگی، فکری و اخلاقی است.
- امتحان مردم: غیبت، فرصتی برای آزمایش ایمان، صبر و پایداری مردم است. در دوران غیبت، شیعیان باید با بصیرت و وفاداری راه درست را بیابند.
ویژگی‌های امام زمان (عج)
حضرت مهدی (عج) ویژگی‌های خاص و ممتازی دارند که در روایات اهل بیت (ع) به آن‌ها اشاره شده است:
- علم لدنی: امام زمان از علم ویژه‌ای برخوردار است که مستقیماً از سوی خداوند به او الهام شده است.
- عدالت مطلق: هدف اصلی ظهور ایشان برقراری عدالت جهانی است، به گونه‌ای که ظلم و جور ریشه‌کن شود.
- رأفت و مهربانی: امام، پدری مهربان برای امت خود است و همواره ناظر بر احوال آنان می‌باشد.
- قدرت الهی: ایشان از یاری خاص خداوند برخوردارند که آنان را در اجرای مأموریت عظیم خود توانمند می‌سازد.
نشانه‌های ظهور
روایات متعددی درباره‌ی علائم و نشانه‌های ظهور امام زمان (عج) وجود دارد. برخی از این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- گسترش ظلم، فساد، و بی‌عدالتی در جهان
- وقوع جنگ‌ها و فتنه‌های بزرگ
- خروج سفیانی و دجال
- خسف بیداء (فرو رفتن لشکر سفیانی در زمین)
- صدای آسمانی که همه‌ی مردم جهان آن را می‌شنوند
البته باید توجه داشت که بسیاری از این علائم به گونه‌ای مطرح شده‌اند که تنها زمان تحقق آن‌ها مشخص می‌کند که آیا همان نشانه‌ی واقعی است یا خیر.
وظایف منتظران
منتظر واقعی امام زمان (عج) کسی است که در عمل برای ظهور آن حضرت زمینه‌سازی کند. از مهم‌ترین وظایف شیعیان در دوران غیبت می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- تقویت ایمان و معنویت: حفظ تقوا، نماز اول وقت، رعایت حق‌الناس و اخلاق حسنه
- شناخت امام: مطالعه و شناخت دقیق درباره‌ی شخصیت، اهداف و آموزه‌های امام زمان
- دعا برای ظهور: یکی از اعمال بسیار سفارش شده، دعا برای تعجیل در فرج است. دعای «اللهم عجل لولیک الفرج» زبان حال منتظران است.
- اطاعت از ولی فقیه: در عصر غیبت، پیروی از فقیهان عادل که نایبان عام امام محسوب می‌شوند، از توصیه‌های مهم دینی است.
- گسترش عدالت و نیکی: تلاش برای اشاعه‌ی عدالت، کمک به مظلومان، مبارزه با فساد و گناه.
امام زمان (عج) در سایر ادیان
باور به آمدن منجی آخرالزمان، مختص اسلام نیست. بسیاری از ادیان و مکاتب نیز به ظهور نجات‌بخش بشریت باور دارند:
- در مسیحیت، اعتقاد به بازگشت حضرت عیسی (ع) وجود دارد.
- در یهودیت، باور به آمدن ماشیح (Messiah) مطرح است.
- در زرتشتی‌گری، سخن از ظهور سوشیانت به میان آمده است.
- حتی در مکاتب شرقی مانند آیین بودا، ظهور بودای آینده (میتریا) پیش‌بینی شده است.
این اشتراکات نشان می‌دهد که انتظار برای نجات جهانی، آرزویی فطری در وجود انسان‌هاست.
تأثیر باور به امام زمان (عج) بر زندگی انسان‌ها
ایمان به وجود امام زمان (عج)، تأثیرات فراوانی بر زندگی فردی و اجتماعی دارد:
- ایجاد امید در دل‌ها: هر قدر که اوضاع جهان تیره‌تر به نظر برسد، باور به ظهور منجی، شعله‌ی امید را در دل‌ها زنده نگه می‌دارد.
- تقویت مسئولیت‌پذیری: شیعه منتظر کسی نیست که تنها برایش معجزه کند؛ بلکه خود را مسئول ساختن جامعه‌ای بهتر می‌داند.
- هدایت در بحران‌ها: یاد امام، همچون چراغی در تاریکی‌های فتنه و فساد، راهنمای مؤمنان است.
نتیجه‌گیری
امام زمان (عج) فقط یک باور دینی نیست، بلکه حقیقتی زنده و جاری در زندگی شیعیان است. حضرت، حجت خدا بر روی زمین است که هر لحظه از احوال بندگان آگاه است و در وقت مناسب با ظهور خود جهان را از ظلم و تباهی نجات خواهد داد. انتظار امام، به معنای نشستن و دست روی دست گذاشتن نیست، بلکه تلاشی پویا برای اصلاح فرد و جامعه است.
در جهانی که از بی‌عدالتی، فقر معنوی و آشفتگی رنج می‌برد، یاد امام زمان (عج) مانند نسیمی از امید و آرامش است. دعای ما این است که خداوند با تعجیل در فرج حضرت، ما را از یاران و فداییان راستین ایشان قرار دهد.
اللهم عجل لولیک الفرج
