زندگینامه شهید آیت‌الله مرتضی مطهری

تبلیغ

شهید آیت‌الله مرتضی مطهری از برجسته‌ترین اندیشمندان معاصر جهان اسلام و یکی از تأثیرگذارترین شخصیت‌های فکری، فرهنگی، دینی و سیاسی قرن چهاردهم هجری شمسی است. او نه تنها در عرصه‌ی تفکر دینی و احیای اندیشه اسلامی سهمی به‌سزا داشت، بلکه در جریان‌سازی فرهنگی، تربیت نیروهای مؤمن و آگاه، و هدایت فکری جامعه در مسیر انقلاب اسلامی نقش بی‌بدیلی ایفا کرد. شخصیت چندوجهی او به عنوان فیلسوف، معلم، مجاهد، نویسنده، سخنران و نظریه‌پرداز، موجب شد تا پس از شهادت، از او به‌عنوان «معلم شهید انقلاب» یاد شود.

تولد و تربیت اولیه

مرتضی مطهری در سیزدهم بهمن‌ماه سال ۱۲۹۸ شمسی (۱۲ جمادی‌الاول ۱۳۳۸ قمری) در شهر فریمان، در نزدیکی مشهد مقدس، در خانواده‌ای روحانی و مذهبی دیده به جهان گشود. پدر وی، حاج شیخ محمدحسین مطهری، عالمی وارسته و از شاگردان آخوند خراسانی بود. نقش این پدر فاضل در تربیت علمی، اخلاقی و معنوی مرتضی مطهری بسیار عمیق و مؤثر بود، به‌گونه‌ای که وی از همان سنین کودکی با مفاهیم دینی، تهذیب نفس، اخلاق اسلامی و عشق به علم و معنویت آشنا شد.

تحصیلات ابتدایی و ورود به حوزه علمیه

شهید مطهری پس از گذراندن آموزش‌های ابتدایی در مکتب‌خانه، در سن دوازده سالگی به حوزه علمیه مشهد وارد شد. دوران تحصیل وی در مشهد مقارن با دوران اوج فشارهای حکومت پهلوی اول بر حوزه‌های علمیه بود، اما عشق به علم و دیانت، او را از ادامه راه باز نداشت.

در سال ۱۳۱۵ شمسی، در حالی که فضای دینی کشور به شدت تحت فشار بود و روحانیت در مظلومیت به سر می‌برد، استاد برای ادامه تحصیلات به حوزه علمیه قم رفت. این تصمیم، که با مخالفت اطرافیان و شرایط سخت همراه بود، نشان از عزم راسخ و ایمان قوی مطهری داشت.

اساتید بزرگ و دوران شکوفایی علمی در قم

اقامت استاد مطهری در قم، نقطه عطفی در زندگی علمی و معنوی او بود. وی به مدت ۱۵ سال در این حوزه حضور فعال داشت و از محضر بزرگ‌ترین علمای آن زمان بهره برد. از جمله اساتید او می‌توان به آیت‌الله بروجردی (در فقه و اصول)، امام خمینی (در فلسفه، عرفان و اخلاق)، علامه طباطبایی (در فلسفه اسلامی، خصوصاً شفاء و اسفار)، آیت‌الله محقق داماد و آیت‌الله حجت کوه‌کمره‌ای اشاره کرد.

هم‌نشینی و شاگردی نزد این بزرگان، مطهری را به عالمی جامع، متفکر و صاحب‌نظر تبدیل کرد. وی نه‌تنها در فقه و اصول که در حکمت، کلام، فلسفه اسلامی، عرفان و اخلاق نیز تبحر یافت.

مهاجرت به تهران و آغاز فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی

در سال ۱۳۳۱ شمسی، استاد مطهری به تهران مهاجرت کرد. او در این دوران به‌عنوان یکی از امیدهای آینده حوزه علمیه شناخته می‌شد. در تهران، تدریس در مدرسه مروی، سخنرانی‌های عمومی، و تألیف کتاب‌هایی در موضوعات گوناگون دینی را آغاز کرد. فعالیت در انجمن اسلامی دانشجویان، انجمن پزشکان مسلمان و انجمن اسلامی مهندسین، از جمله مهم‌ترین اقدامات او در این دوران بود. وی با سخنرانی‌های عالمانه و دقیق خود توانست ذهن بسیاری از جوانان تحصیل‌کرده را با معارف ناب اسلامی آشنا کند.

فعالیت در دانشگاه و تدوین اندیشه اسلامی نوین

در سال ۱۳۳۴، استاد مطهری تدریس در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران را آغاز کرد و به‌تدریج به یکی از چهره‌های شاخص این دانشکده تبدیل شد. وی با طرح موضوعاتی همچون انسان‌شناسی، خداشناسی، معاد، فلسفه اخلاق، و فلسفه اسلامی، تلاش کرد اندیشه دینی را با اقتضائات روز تطبیق دهد.

آثار برجسته‌ای چون عدل الهی، انسان کامل، انسان و سرنوشت، فلسفه اخلاق، خدمات متقابل اسلام و ایران و مسئله حجاب در همین دوران تألیف شدند.

نقش استاد مطهری در نهضت اسلامی و انقلاب

از سال ۱۳۴۱ شمسی، همزمان با آغاز نهضت امام خمینی(ره)، استاد مطهری به‌طور جدی در کنار امام قرار گرفت. نقش او در سازماندهی قیام ۱۵ خرداد در تهران، تأسیس هیئت‌های مؤتلفه اسلامی، پشتیبانی فکری از مبارزات و روشنگری‌های فرهنگی، بسیار تعیین‌کننده بود.

استاد مطهری در سال ۱۳۴۲ به‌دلیل سخنرانی علیه شاه دستگیر و زندانی شد. در طول دهه‌های ۴۰ و ۵۰، با تأسیس حسینیه ارشاد، مسجد الجواد، و همکاری با سایر نهادهای دینی و فرهنگی، توانست موج جدیدی از بیداری اسلامی در میان قشر تحصیل‌کرده ایجاد کند. او در نقد اندیشه‌های التقاطی نظیر مارکسیسم اسلامی، از معدود علمایی بود که با صراحت و شجاعت به مقابله برخاست و مخاطبین را نسبت به خطرات چنین جریاناتی آگاه ساخت.

آثار علمی و تألیفات برجسته

آثار استاد مطهری یکی از گنجینه‌های گران‌سنگ اندیشه اسلامی معاصر است. وی در آثار خود به‌طور عمیق و استدلالی به مباحث فلسفه، کلام، فقه، اخلاق، جامعه‌شناسی دینی و تاریخ اسلام پرداخته است. تنوع موضوعات و عمق تحلیل‌ها، نوشته‌های او را متمایز کرده است.

از جمله آثار مهم وی می‌توان به این عناوین اشاره کرد:

اصول فلسفه و روش رئالیسم

عدل الهی

مسئله حجاب

خدمات متقابل اسلام و ایران

انسان کامل

داستان راستان

فلسفه تاریخ

جاذبه و دافعه علی (ع)

سیری در نهج‌البلاغه

آشنایی با قرآن

امامت و رهبری

این آثار به زبان‌های مختلفی ترجمه شده‌اند و تاکنون مورد استفاده محققان، دانشجویان، و علاقه‌مندان قرار گرفته‌اند.

نقش مطهری در شورای انقلاب و سال‌های پایانی عمر

در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، استاد مطهری از نزدیک‌ترین یاران امام خمینی(ره) بود. او به پاریس سفر کرد و در دیدار با امام، مسئولیت تشکیل شورای انقلاب را به عهده گرفت. همچنین مسئولیت کمیته استقبال از امام در زمان بازگشت ایشان به ایران نیز با شهید مطهری بود. در این دوره، مطهری به عنوان مشاور اصلی امام در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های کلان انقلاب نقش داشت.

شهادت استاد مطهری

در شامگاه ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸، استاد مرتضی مطهری پس از خروج از جلسه‌ای فکری و فرهنگی، در تهران توسط گروهک تروریستی فرقان هدف گلوله قرار گرفت و به شهادت رسید. شهادت این متفکر بزرگ، ضایعه‌ای سنگین برای انقلاب نوپای اسلامی بود. امام خمینی در پیامی در سوگ او نوشت:
«مطهری پاره تن من بود. او حاصل عمر من بود…»

روز معلم

به‌پاس تلاش‌های علمی، تربیتی و فرهنگی استاد مطهری، روز شهادت او (۱۲ اردیبهشت) در تقویم رسمی کشور به‌عنوان روز معلم نام‌گذاری شده است؛ روزی برای تجلیل از مقام معلمان و مربیان که مانند استاد مطهری، پرچمدار علم، اخلاق و تربیت نسل‌های آینده‌اند.

نتیجه‌گیری

شهید آیت‌الله مرتضی مطهری نمونه‌ی بارزی از عالم ربانی، متفکر متعهد، معلم حقیقت‌جو، و مجاهد راه دین بود. او عمر خود را در راه تعلیم، تربیت، تحقیق، ترویج معارف اسلامی و دفاع از اسلام ناب محمدی سپری کرد. میراث علمی و فکری او همچنان الهام‌بخش نسل‌های امروز و فردای این سرزمین است و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان علم را با ایمان، تفکر را با تعهد، و عقلانیت را با معنویت پیوند داد.

سلام و درود خداوند بر روح پاک آن معلم شهید انقلاب اسلامی، استاد مرتضی مطهری.